Mediator Zaur Quliyev:
Təranə xanım, məhkəmə və mediasiya sahəsindəki zəngin təcrübəniz çox maraqlıdır. Uzun illər hakim, məhkəmənin sədri kimi məsuliyyətli vəzifələrdə çalışmısınız. İndi isə mediator kimi fəaliyyət göstərirsiniz. Bu keçid sizin üçün necə oldu? Məhkəmə prosesi ilə mediasiya arasındakı əsas fərqlər barədə nə deyə bilərsiniz?
Mediator Təranə Hüseynova:
Zaur bəy, hər iki sahə hüquq sisteminin ayrılmaz hissəsidir, lakin yanaşma və metod baxımından çox fərqlidirlər. Məhkəmə prosesi formal xarakter daşıyır və hakim hüquqi əsaslara söykənərək qərar çıxarır. Mediasiya isə könüllü bir prosesdir, burada tərəflər öz aralarında razılığa gəlirlər. Bu baxımdan, mediasiya daha çevik, interaktiv və humanist yanaşmadır. Keçid mənim üçün maraqlı və öyrədici oldu, çünki mediator olaraq mübahisələrə yeni prizmadan baxmağı öyrəndim.
Zaur Quliyev:
Hakimliklə mediatorluq arasındakı fərqlər yalnız yanaşma ilə məhdudlaşırmı? Tərəflərlə ünsiyyət məsələsində hansı fərqlər ortaya çıxır?
Təranə Hüseynova:
Hakim kimi fəaliyyət göstərdiyim zaman tərəflərlə ünsiyyət daha rəsmi idi. Faktlara əsaslanıb qanunvericiliyə uyğun qərar çıxarmaq əsas prioritet idi. Mediator olaraq isə tərəflərlə daha səmimi, empatiya əsaslı və çevik ünsiyyət qururam. Burada məqsəd təkcə mübahisəni həll etmək deyil, həm də tərəflərin maraqlarını və emosional vəziyyətlərini nəzərə alaraq, onları ortaq razılığa gətirməkdir.
Zaur Quliyev:
Bu yanaşma nəticələrin formalaşmasına necə təsir edir? Yəni məhkəmədə qərar qanuna əsaslanır, mediasiyada isə tərəflərin razılığına?
Təranə Hüseynova:
Tamamilə doğrudur. Məhkəmə qərarları qanuna əsaslanır və tərəflər bu qərarlara əməl etməyə məcburdurlar. Mediasiya prosesində isə tərəflər mübahisənin həllində aktiv iştirak edirlər, razılığa gəldikləri üçün qərara daha çox hörmətlə yanaşırlar. Bu da razılaşmanın dayanıqlılığını artırır.
Zaur Quliyev:
Bəs mediasiya sazişlərinin icrası necə təmin edilir?
Təranə Hüseynova:
Mediasiya sazişləri könüllü əsasda qəbul edildiyi üçün icrası adətən daha problemsiz olur. Tərəflər öz razılıqlarını tərtib etdikləri üçün onu həyata keçirməkdə motivasiyalı davranırlar. Bu, məhkəmə qərarlarının icrasına nisbətən daha az resurs və vaxt tələb edir.
Zaur Quliyev:
Məhkəmə proseslərində emosional gərginlik tez-tez rast gəlinən bir haldır. Mediasiyada bu vəziyyət necə idarə olunur?
Təranə Hüseynova:
Məhkəmələrdə tərəflər bir-birinə qarşı rəqabət aparır və qərarı üçüncü tərəfdən gözləyirlər ki, bu da gərginliyi artırır. Mediasiyada isə tərəflər birgə işləyir və həll yolu tapmağa çalışırlar. Mediator olaraq əsas vəzifəm emosional gərginliyi idarə etməkdir. Tərəfləri sakit və dəstəkləyici mühitdə dinləməklə, onların müzakirələrə açıq olmasını təmin edirəm.
Zaur Quliyev:
Hakim kimi fəaliyyət göstərdiyiniz dövrlərdə mediasiyanın hüquq sistemində bu qədər əhəmiyyətli yer tutacağını gözləyirdinizmi?
Təranə Hüseynova:
Hakim olduğum illərdə mübahisələrin həlli üçün barışığın ən yaxşı yol olduğuna inanırdım. Mediasiyanın hüquq sistemində bu qədər geniş tətbiq ediləcəyini təsəvvür etməsəm də, indi bunun nə qədər effektiv olduğunu görmək sevindiricidir. Bu, yalnız hüquqi deyil, həm də insan münasibətləri baxımından böyük bir nailiyyətdir.
Zaur Quliyev:
Sonda hüquqşünaslara, xüsusilə gənc mütəxəssislərə mediasiyanın əhəmiyyəti barədə hansı tövsiyələri verə bilərsiniz?
Təranə Hüseynova:
Mediasiya hüquqşünasların gələcəkdə daha çox diqqət yetirməli olduğu bir sahədir. Bu proses yalnız hüquqi problemləri həll etməklə kifayətlənmir, həm də insanların bir-birini daha yaxşı anlamasına, sülh və sabitliyə töhfə verir. Gənc hüquqşünaslara tövsiyəm budur ki, empatiya, dinləmə və ünsiyyət bacarıqlarını inkişaf etdirsinlər. Hüquq yalnız qanunlardan deyil, həm də insan dəyərlərindən ibarətdir.
Zaur Quliyev:
Çox dəyərli fikirləriniz üçün təşəkkür edirəm, Təranə xanım. Sizə gələcək fəaliyyətinizdə uğurlar arzulayıram.
Təranə Hüseynova:
Mən də sizə təşəkkür edirəm, Zaur bəy. Əməkdaşlığımızın davamlı olması və mediasiyanın inkişafı üçün birgə çalışmağa davam edəcəyimizə ümid edirəm. Uğurlar!
